Zeigarnik Etkisi, yarıda kalan veya tamamlanmamış görevlerin, tamamlanan görevlere kıyasla daha iyi hatırlanması eğilimidir.
Bu gözlemin ardından Zeigarnik bir dizi deney yaptı. Deneklere bir dizi görev verdi ve bu görevlerin bir kısmını yapmalarına izin verirken, diğerlerini yarıda kesti. Daha sonra yapılan hafıza testlerinde, deneklerin tamamlayamadıkları görevleri, tamamladıkları görevlerden çok daha iyi hatırladıklarını gördü.
Bu Etkiyi Kim, Nasıl Keşfetti?
Etki, adını 20. yüzyılın başlarında çalışmalar yapan Litvanyalı-Sovyet psikolog Bluma Zeigarnik'ten alır. Zeigarnik, bir gün bir garsonun müşterilerin siparişlerini hiç not almadan nasıl hatırlayabildiğini gözlemler. Ancak garson, siparişler ödendikten ve tamamlandıktan sonra aynı siparişleri neredeyse hiç hatırlamıyordu.Bu gözlemin ardından Zeigarnik bir dizi deney yaptı. Deneklere bir dizi görev verdi ve bu görevlerin bir kısmını yapmalarına izin verirken, diğerlerini yarıda kesti. Daha sonra yapılan hafıza testlerinde, deneklerin tamamlayamadıkları görevleri, tamamladıkları görevlerden çok daha iyi hatırladıklarını gördü.
Neden Olur? (Psikolojik Açıklama)
Zeigarnik Etkisi'nin temelinde bilişsel gerilim yatar. Beynimiz, başlanmış ama bitirilmemiş bir görev olduğunda, ona karşı bir tür "bilişsel açlık" veya "odaklanma" durumu yaşar. Bu açlık, görev tamamlanana kadar zihnimizde bir gerilim (düşük seviyeli bir stres) yaratır.- Zihinsel İğne: Tamamlanmamış bir görev, zihnimizde "açık bir dosya" gibi, sürekli arka planda çalışan bir işlem gibidir.
- Rahatlık İhtiyacı: Beynimiz bu gerilimden kurtulmak, bir düzen ve tamamlanmışlık hissi elde etmek ister. Bu nedenle, bu tamamlanmamış görevleri sürekli olarak hatırlama eğiliminde oluruz ki, onları tamamlayıp zihinsel yükten kurtulalım.
Günlük Hayattan Örnekler
Zeigarnik Etkisi'ni her yerde görebilirsiniz:- Reklamlar ve Diziler: Bir reklam videosu veya TV dizisi, en heyecanlı yerinde kesilir ("cliffhanger"). Bu, izleyicide tamamlanmamış bir his yaratarak, bir sonraki bölümü veya ürünü merak etmesini ve takip etmesini sağlar.
- "To-Do" Listeleri: Yapılacaklar listenizdeki işaretlediğiniz (tamamlanan) maddeleri unutursunuz, ancak üzerinde çalıştığınız veya ertelediğiniz maddeler zihninizi meşgul etmeye devam eder.
- Sınav Stresi: Sınava çalışırken bir konuyu tam anlamadan bırakırsanız, o konu sınav gününe kadar aklınızın bir köşesinde takılı kalır.
- İlişkiler: Bitmemiş, cevapsız kalmış bir ilişki veya tartışma, uzun süre zihni meşgul edebilir.
Zeigarnik Etkisi'ni Lehimize Nasıl Kullanabiliriz?
Bu etkiyi verimliliğimizi artırmak için bir araç olarak kullanmak mümkün:- İşe Başlamak için İtici Güç: Büyük ve göz korkutucu bir projeye başlamak zor gelebilir. Ancak Zeigarnik Etkisi'nden faydalanarak, sadece küçük bir adım atın. Örneğin, tez yazmak yerine "sadece giriş paragrafını yazacağım" deyin. İşe başladıktan sonra, beyninizde oluşan bilişsel gerilim, işi tamamlama isteğinizi artıracak ve devam etmenizi kolaylaştıracaktır.
- Ertelemeyi Yenmek: Erteleme eğiliminiz olan bir işi, çok kısa bir süre (sadece 5-10 dakika) bile olsa yapmaya başlayın. Yarıda kalan iş, zihninizde sürekli size "beni tamamla" diye seslenecek ve bir sonraki seferde ona geri dönmeniz çok daha kolay olacaktır.
- Verimli Mola Vermek: Uzun bir çalışma seansında, bir konuyu tam bitirmeden, tam ortasında mola verin. Bu, moladan sonra işe geri dönmenizi ve kaldığınız yerden devam etmenizi çok daha kolay hale getirir.