Havacılık endüstrisinin en çarpıcı gerçeklerinden biri şudur: ne kadar gelişmiş teknolojiye sahip olursak olalım, insan faktörü her daim işin merkezinde kalmaya devam eder. Peki, uçak kazalarının perde arkasında gerçekten ne kadar insan hatası vardır? Yoksa bu tabir, karmaşık sistemlerin eksikliklerini tek bir öznenin üzerine yıkmak için kullanılan kolay bir kılıf mıdır?
Bir kesime göre, kokpitteki pilotların en ufak hatası bile geri dönüşsüz bir felakete yol açabilir. İniş sırasında yapılan yanlış bir karar, hava trafik kontrolörünün dikkatsiz bir yönlendirmesi ya da bakım personelinin gözden kaçırdığı küçücük bir detay, zincirleme reaksiyonla yüzlerce canın sonunu getirebilir. Bu bakış açısı, “insan hatası” kavramını merkezileştirerek havacılık güvenliğinin nihai kırılganlığını ortaya koyar.
Diğer yandan, karşıt görüşte olanlar bu yaklaşımı fazla indirgemeci bulur. Onlara göre, insan faktörü diyerek noktayı koymak, sorumluluğu kişilere yüklerken sistematik sorunları göz ardı etmektir. Eğitimdeki boşluklar, yetersiz dinlenme süreleri, şirketlerin maliyet baskısı altında uyguladığı operasyonel kısıtlamalar ya da teknolojik sistemlerin anlaşılması güç tasarımları, aslında görünmeyen fakat asıl belirleyici unsurlardır. Yani mesele, bireysel bir yanlışlıktan ziyade sistemsel bir hata örgüsüdür.
Tartışmayı derinleştiren bir başka boyut ise otomasyonun rolüdür. Modern uçaklarda bilgisayarların pilotlardan daha çok kontrol sahibi olması, güvenliği artırdığı kadar yeni riskler de doğuruyor. Bir kısım uzman, otomasyonun pilotu edilgenleştirdiğini ve acil bir durumda manuel becerilerin köreldiğini savunur. Kimileri ise teknolojinin, insanoğlunun doğasında var olan yanılma payını minimize ederek en büyük kazanç olduğunu belirtir.
Şimdi sorulması gereken soru şu: Uçak kazalarını gerçekten “insan hatasına” indirgemek mi gerekir, yoksa insanı çevreleyen bütün yapıyı – eğitimden çalışma koşullarına, otomasyondan kurum kültürüne – masaya yatırmak mı?
Bir kesime göre, kokpitteki pilotların en ufak hatası bile geri dönüşsüz bir felakete yol açabilir. İniş sırasında yapılan yanlış bir karar, hava trafik kontrolörünün dikkatsiz bir yönlendirmesi ya da bakım personelinin gözden kaçırdığı küçücük bir detay, zincirleme reaksiyonla yüzlerce canın sonunu getirebilir. Bu bakış açısı, “insan hatası” kavramını merkezileştirerek havacılık güvenliğinin nihai kırılganlığını ortaya koyar.
Diğer yandan, karşıt görüşte olanlar bu yaklaşımı fazla indirgemeci bulur. Onlara göre, insan faktörü diyerek noktayı koymak, sorumluluğu kişilere yüklerken sistematik sorunları göz ardı etmektir. Eğitimdeki boşluklar, yetersiz dinlenme süreleri, şirketlerin maliyet baskısı altında uyguladığı operasyonel kısıtlamalar ya da teknolojik sistemlerin anlaşılması güç tasarımları, aslında görünmeyen fakat asıl belirleyici unsurlardır. Yani mesele, bireysel bir yanlışlıktan ziyade sistemsel bir hata örgüsüdür.
Tartışmayı derinleştiren bir başka boyut ise otomasyonun rolüdür. Modern uçaklarda bilgisayarların pilotlardan daha çok kontrol sahibi olması, güvenliği artırdığı kadar yeni riskler de doğuruyor. Bir kısım uzman, otomasyonun pilotu edilgenleştirdiğini ve acil bir durumda manuel becerilerin köreldiğini savunur. Kimileri ise teknolojinin, insanoğlunun doğasında var olan yanılma payını minimize ederek en büyük kazanç olduğunu belirtir.
Şimdi sorulması gereken soru şu: Uçak kazalarını gerçekten “insan hatasına” indirgemek mi gerekir, yoksa insanı çevreleyen bütün yapıyı – eğitimden çalışma koşullarına, otomasyondan kurum kültürüne – masaya yatırmak mı?