Peru 🇵🇪

Ülke Tarihi​

İnsanlık tarihinin en köklü medeniyetlerinden bazılarına ev sahipliği yapan Güney Amerika ve özelde Peru topraklarında bilinen ilk insan yerleşimleri MÖ 10.000’li yıllara kadar gitmektedir. Ancak bölgede varlığı bilinen ilk topluluk olan Norte Chicolar MÖ 2.000’li yıllara tarihlendirilmektedir. Daha sonra bölgede MÖ 1500’lü yıllardan itibaren Chavin kültürü gelişmiştir. İlerleyen dönemde bölgede Paracas, Nazca, Wari, Chimu ve Mochica gibi topluluklar varlık göstermiştir ki, bu unsurlar bölge tarihinde Pre-İnka kültürleri olarak kabul edilmektedir. Özellikle Chimu kültürü 1150-1450 yılları arasında oldukça etkili olmuştur.

1. yüzyılın ortalarında tarih sahnesine çıkan İnka İmparatorluğu ise sömürge dönemi öncesi Amerika kıtasının en büyük imparatorluğu olmuştur. Öyle ki zirve döneminde 2 milyon kilometrekareden büyük bir alana ve yaklaşık 20 milyon nüfusa sahip olan imparatorluk, Güney Amerika kıtasının büyük bir bölümünü hâkimiyeti altına almış, ancak başta İspanya olmak üzere Avrupalı sömürge güçlerinin kıtayı istila etmeye başlaması ile 16. yüzyılın ortalarında yıkılmış ve onlardan kalan zengin medeniyet birikimleri de büyük oranda talan edilmiştir. İspanyollar Peru topraklarına ilk olarak 1530’larda girmiş, 1570’lerde bölgenin tamamen İspanyol hâkimiyeti altına alınması ile birlikte, Peru’nun başta altın ve gümüş olmak üzere zengin maden yatakları sömürülmeye başlanmış, yerli halk madenlerde köle olarak kullanılmış, iş gücünün yetersiz görülmesi üzerine Afrika’daki diğer sömürgelerden getirilen köleler bölgeye yerleştirilmiştir. Misyonerlik faaliyetleriyle de halkın zorla Hristiyanlaştırılması için büyük çaba sarf edilmiştir.

Kıtanın genelinde olduğu gibi Peru’daki bağımsızlık süreci de 19. yüzyılın ilk çeyreğinde başlamış, 1821 yılında Jose de Sen Martin ve Simon Bolivar liderliğinde bağımsızlık ilan edilmiştir. Bağımsızlığı takip eden süreç, yüzyılın sonlarına kadar siyasi mücadeleler, iç savaşlar ve sınır anlaşmazlıkları sebebiyle bölge ülkeleriyle girilen savaşlarla geçmiştir. Özellikle Şili ile 1879-1884 yılları arasında devam eden savaşın gerekçesi olan sınır anlaşmazlığı, ancak çok daha ileri bir tarihte, 1929 yılında imzalanan anlaşma ile son bulabilmiştir. 20. yüzyılda ve bilhassa 2. Dünya Savaşı sonrası dönemde ise ülke, askerî darbeler ve cunta yönetimleri ile karşı karşıya kalmıştır. 1948’de Manuel Odria ve 1968’de Juan Velasco Alvarado darbeleri ülke siyasi tarihinin önemli köşe taşlarındandır. 12 yıllık askerî yönetimin ardından 1980’de yeniden demokratik düzene geçilmiş olsa da Peru’da devlet yönetimindeki çalkantılar ve siyasi istikrarsızlıklar devam etmiştir. 1990’lı yıllarda Ekvador ile yaşanan sınır anlaşmazlıkları, başarısız darbe girişimleri, terör olayları ve siyasi istikrarsızlıklar sürmüştür. Alberto Fujimori yönetimindeki 1990’lı yılların ardından 21. yüzyılın ilk çeyreği Peru için yeniden toparlanma ve dışa açılım süreci olarak yaşanmaktadır.