Dağlık Frigya Porsuk Vadisi
Kentin güneybatısında Porsuk Barajın’dan kent merkezine ulaşan Porsuk Vadisi, antik çağlardan bu yana çevresindeki yerleşimlere hayat veren bereketi ve doğal güzelliği, vadi boyunca şifalı termal su kaynakları ile cazip bir turizm merkezidir. İlk çağlardan günümüze özgün kültürünü kesintisiz olarak sürdüren Porsuk (Tembris) Vadisi’nin önemli merkezlerinden biri de Eskişehir’in Merkez Karaalan Köyü yakınlarındaki Çatalkaya (Keskaya) dır. Adını çatal şeklinde oyulmuş olan anıtsal kayadan alan ve Hititlerden sonra Friglerce kullanımına devam edilen bu kentte yoğun tümülüslerin yanında Sivrikaya Anıtsal Açık Hava Tapınağı’nı da görürüz. Vadide yer alan Kızılinler, Gökçekısık, Uluçayır, Yenisofça ve İncesu köyleri, volkanik tüf kayalıklar üzerinde konumlanmış Frig, Roma ve Bizans dönemlerine ait kaya yerleşmeleri ve anıtlarını görebileceğiniz kent merkezine en yakın yerlerdir.
Çatalkaya Frig Yerleşmesi: adını alçak bir tepenin üzerinde yükselen Keskaya ya da Çatalkaya olarak tanımlanan kayadan alır. Frigler kayayı yontarak düzeltmiş ve ortasına dikey, derin bir oluk açmıştır. Bu kayanın doğusunda Sivri Kaya/Uzun Kaya olarak adlandırılan bir başka kaya kütlesinde de küçük bir Frig kaya anıtı vardır.
Gökçekışık: Köyün hemen yanı başında yükselen kayalık plato üzerindedir. Kayanın porsuk Nehri’ne bakan güney yüzüne Frig Dönemi’ne ait büyük kaya mekânları oyulmuştur.
Yenisofça: Köyün güneybatısında yer alan Hasırcı Çiftliği, uzun yıllar tay yetiştirilen bir çiftlik olarak kullanılmıştır. Çiftlik arazisinde alçak kaya kütlelerine oyulmuş Roma ve Bizans dönemlerine ait oda mezarlar, tekne mezarlar ve kaya mekânları bulunur.
Kilisekaya: Kilise Mevkii olarak adlandırılan kayalık tepenin porsuk Nehri’ne bakan kuzey yüzünde yer alan Frig kaya anıtı ve oda mezarları, merdivenli geçitlerle birbirine bağlanan çok katlı Bizans kaya mekânları son derece dikkat çekicidir. Buradaki en önemli kaya yapısı ise Geç Hellenistik döneme tarihlenen kaya mezarıdır. Anıtsal bir cephe mimarisine sahip olan mezar, saçaklık ve üçgen alınlığı iki sutun tarafından taşınan bir Dor tapınağının kayalara oyulmuş ön cephesini temsil etmektedir. Giriş Holünün arkasında iki ayrı kapıdan girilen iki mezar odası vardır. Kilise mezarı, Roma ve Bizans dönemlerinde bazı ilave ve değişiklikler yapılarak kullanılmaya devam etmiştir.
Kaynak: Eskişehir Valiliği.(2014). Eskişehir Rehberi(5.Baskı) - Eskişehir Valiliği.(2014). Dağlık Frigya (Broşür)
