Dünyadaki Yeraltı Şehirleri

Allah (c.c.) rahmeti, selamı ve bereketi üzerimize olsun.

Yeraltı şehirleri, insanların barınma, savunma, ibadet, ticaret veya saklanma amacıyla yerin altına kurduğu geniş yapılar ve yaşam alanlarıdır. Dünyanın farklı bölgelerinde, tarih boyunca çeşitli nedenlerle bu tür şehirler inşa edilmiştir. İşte genel bir çerçeve:

---

Dünyadan Önemli Yeraltı Şehirleri​

1. Türkiye – Kapadokya Yeraltı Şehirleri​

• Derinkuyu, Kaymaklı, Özkonak, Tatlarin, Mazı gibi şehirler en bilinenleridir.
• Derinkuyu 85 metre derinliğe kadar inmektedir ve yaklaşık 20 bin kişiyi barındırabilecek kapasitededir.
• Savunma amaçlı inşa edilmiş, dar koridorlar, gizli hava bacaları, su kuyuları, ahırlar, şarap mahzenleri ve ibadethaneler bulunur.
• Kapı taşları (yuvarlak dev taşlar) saldırı durumunda girişleri kapatmak için kullanılmıştır.

2. Avustralya – Coober Pedy​

• Opal madenciliği yapılan bu bölgede yaz aylarında sıcaklık 40°C’yi aştığı için halk evlerini, otellerini ve hatta kiliselerini yerin altına yapmıştır.
• Bugün hâlâ aktif kullanılan modern bir yeraltı kasabasıdır.

3. Çin – Pekin “Yeraltı Şehri”​

• 1970’lerde Çin-Sovyet gerilimi sırasında inşa edilmiştir.
• Yüz binlerce kişiyi barındırabilecek kapasitede sığınaklar, tüneller, depolar, tiyatro ve okul alanları içerir.
• Askerî amaçlı başlamış ama zamanla siviller için de kullanılabilecek bir altyapı olmuştur.

4. Polonya – Wieliczka Tuz Madeni​

• 1. yüzyıldan itibaren işletilen bu maden, zamanla yeraltı katedralleri, şapeller, heykeller ve galerilere dönüşmüştür.
• Bugün UNESCO Dünya Mirası Listesi’ndedir.

5. Kanada – Montreal RESO (La Ville Souterraine)​

• 32 kilometre uzunluğunda yeraltı geçitleri ve alışveriş merkezlerinden oluşan modern bir şehir altı kompleksidir.
• Özellikle kışın aşırı soğuklardan korunmak için aktif olarak kullanılır.

6. Finlandiya – Helsinki Yeraltı Şehri​

• Zorlu iklim şartları ve güvenlik amacıyla Helsinki’de alışveriş merkezleri, spor tesisleri, park alanları, depolar yeraltına yapılmıştır.
• Nükleer saldırılara karşı sığınak olarak kullanılabilecek şekilde tasarlanmıştır.

7. ABD – Seattle Yeraltı Şehri​

• 1. yüzyılda şehir inşa edilirken yapılan hatalar sonucu sokak seviyesi yükseltilmiş, eski caddeler ve dükkanlar yerin altında kalmıştır.
• Bugün turistik bir rota olarak gezilebilmektedir.

---

Yeraltı Şehirlerinin Kuruluş Nedenleri​

• Savunma ve Güvenlik: Savaşlar, istilalar, baskınlardan korunma (ör. Kapadokya).
• İklim Şartları: Aşırı sıcak veya soğuktan korunma (ör. Coober Pedy, Helsinki).
• Doğal Kaynak Kullanımı: Maden ocaklarının yerleşim alanına dönüştürülmesi (ör. Wieliczka).
• Modern Kentsel Planlama: Yoğun şehir yaşamında alan açma ve iklimden korunma (ör. Montreal, Helsinki).
• Askerî ve Stratejik Amaçlar: Sığınaklar, gizli tüneller (ör. Pekin).

---

Günümüzdeki Durum​

• Bazıları (Derinkuyu, Wieliczka, Seattle) turistik alan olarak ziyaret edilebiliyor.
• Bazıları (Coober Pedy, Montreal RESO, Helsinki) hâlâ aktif yaşam alanı.
• Modern şehir planlamasında yeraltı, trafik yoğunluğu ve iklim sorunlarını azaltmak için giderek daha fazla kullanılıyor.

Allah (c.c.) rahmeti, selamı ve bereketi üzerimize olsun.

Coober Pedy, Avustralya’nın en sıra dışı yerleşimlerinden biridir — neredeyse tümüyle yerin altında yaşayan bir kasaba olarak bilinir. Hem tarihî hem de günümüz açısından ilginç bir örnektir.

---

Genel Bilgiler​

---

Kuruluş ve Tarihçe​

• 1915 yılında bir grup kaşif, bölgede dünyanın en değerli taşlarından biri olan opal’i keşfetti.
• Çöl iklimi çok sertti:
  • Yazın sıcaklık 50°C’ye kadar çıkıyor,
  • Geceleri ise 0°C’ye kadar düşüyordu.
• Bu nedenle madenciler, yaşamak için yerin altına kazdıkları tünelleri ev hâline getirdiler.
• Zamanla bu tüneller genişletildi; yatak odaları, oturma odaları, kiliseler, okullar ve oteller yapıldı.
• Böylece dünyanın en büyük yeraltı yerleşimlerinden biri ortaya çıktı.

---

Yeraltı Yaşamı​

Coober Pedy’nin evleri genelde eski opal madenlerinden dönüştürülmüştür.
Bu yapılara “dugout homes” (kazılmış evler) denir.

Özellikleri:​

• Ortalama 5–15 metre derinliğinde.
• Sıcaklık yıl boyu 22–24°C civarında sabit kalır (klima gerekmez).
• Dışarıda kavurucu güneş varken içerisi serin ve sessizdir.
• Gürültü ve fırtınaya karşı korunaklıdır.

Yeraltında:

• Oteller, barlar, müzeler, sanat galerileri, kiliseler, mağazalar ve hatta golf sahası bulunur.
• “Umut Kilisesi (Serbian Orthodox Church of Saint Elijah)” tamamen kaya içine oyulmuş ünlü bir ibadethanedir.
• Turistler için özel olarak hazırlanmış yeraltı otelleri vardır (örneğin Desert Cave Hotel).

---

İklim ve Coğrafya​

• Bölge yarı kurak çöl iklimine sahip.
• Yıllık yağış miktarı <150 mm civarında.
• Bitki örtüsü neredeyse yok denecek kadar az.
• Coober Pedy, yeraltı yaşamı sayesinde ekstrem iklimlere uyum sağlamış bir topluluk olarak bilinir.

---

Ekonomi ve Opal Madenciliği​

• Coober Pedy, “Dünyanın Opal Başkenti (Opal Capital of the World)” olarak anılır.
• Dünya opal üretiminin %70’inden fazlası buradan elde edilir.
• Opal taşları beyaz, siyah, mavi, yeşil ve gökkuşağı renklerinde olabilir.
• Madencilik bireysel olarak, küçük ölçekli yöntemlerle yapılır (genellikle aile işletmeleri).

---

Turizm ve Kültür​

Turistler için Coober Pedy, “Mars benzeri manzara”sı ve “yeraltı yaşamı deneyimi” ile çok cazip bir destinasyondur.

Görülmesi Gereken Yerler:​

• Old Timers Mine: Eski bir maden ve yeraltı müzesi.
• Umoona Opal Mine & Museum: Opal taşının oluşumu ve tarihçesi anlatılır.
• The Breakaways Reserve: Renkli kayalık oluşumlarıyla ünlü, doğa harikası bir bölge.
• Dog Fence (Köpek Çiti): Dünyanın en uzun çitidir (5.600 km uzunluğunda), dingolardan koyunları korumak için yapılmıştır.

Kültürel Çeşitlilik:​

• Kasabada 45’ten fazla farklı milletten insan yaşar.
• Çok kültürlü bir topluluk yapısı vardır.
• 1960’lardan bu yana birçok film burada çekilmiştir:
  • Mad Max Beyond Thunderdome (1985)
  • Pitch Black (2000)
  • The Adventures of Priscilla, Queen of the Desert (1994)

---

Günümüzdeki Durum​

• Yeraltı yaşamı hâlâ aktif olarak sürüyor.
• Modern olanaklar (elektrik, internet, televizyon, su) yeraltına taşınmış durumda.
• Ancak genç nüfusun bir kısmı şehir dışına taşınıyor; kasaba kısmen turizmle ayakta kalıyor.
• Avustralya devleti, Coober Pedy’yi “kültürel miras alanı” olarak desteklemekte.

Allah (c.c.) rahmeti, selamı ve bereketi üzerimize olsun.

Çin’in başkenti Pekin’in altında bulunan Pekin Yeraltı Şehri (Beijing Underground City) hem tarihî hem de stratejik açıdan dünyanın en büyük gizli yeraltı sığınak projelerinden biridir.

---

Genel Tanım​

---

Neden Yapıldı?​

Bu dev sığınak Soğuk Savaş döneminde, Çin ile Sovyetler Birliği arasındaki gerilim (Sino-Soviet conflict) sırasında inşa edildi.

Tehditler:​

• Nükleer saldırı riski
• Kimyasal ve biyolojik tehditler
• Büyük şehirlerin hava bombardımanı endişesi

Mao, “Halk savaşı, halk sığınağı” doktrinini izlemişti ve koca bir şehri yerin altına saklamayı amaçladı.

---

Mimarî ve Yapı Özellikleri​

Yeraltı şehri Pekin’in altına örülmüş bir tüneller ağıdır.
İçinde:

• Yüzlerce kilometrelik tünel hattı
• 70’den fazla hava almaya yarayan havalandırma bacası
• Gizli çıkışlar ve acil tüneller
• Su depoları ve kuyuları
• Elektrik altyapısı
• Silah ve cephanelik alanları
• Hastaneler
• Okullar
• Yemekhaneler
• Tiyatrolar ve spor alanları (planlandı)
• Ordunun hareket etmesi için koridorlar

Bazı bölümlerde bisikletle dolaşmak mümkündü.
Odalar arasında gizli geçitler ve çelik kapılar bulunuyordu.

---

Kullanım ve Gizlilik​

• Yapı aktif bir savaş için hiç kullanılmadı.
• Uzun yıllar devlet sırrı olarak saklandı.
• 1980’lerde bazı bölümler sivil kullanım için açıldı, fakat kısa süre sonra tekrar kapatıldı.
• Günümüzde çok az kısmı turistik, sınırlı gezilebilir.
• Pek çok bölüm askerî, metro altyapısına bağlı veya sivil savunma depoları olarak işlev görüyor.

---

Modern Pekin ile İlişkisi​

Yeraltı şehir ağı:

• Günümüz Pekin metrosunun inşasına altyapı oluşturdu,
• Acil durum sığınak sistemi hâline getirildi,
• Bazı bölgeler depolama ve afet merkezi olarak kullanılıyor,
• Yeni şehir projelerinde sivil savunma sığınağı şartnamesi hâlâ geçerli.

Çin bugün bile büyük kentlerde konut ve kamu binalarına zorunlu sığınak kuralı uyguluyor.

---

Günümüzde Ne Durumda?​

Çin resmi olarak tüm detayları açıklamıyor.

---

İlginç Bilgiler​

• Pekin’in altında küçük bir şehir değil, dev bir kent yapıldığı söylenir.
• İnşaatta çoğunlukla gençlik birlikleri, halk gönüllüleri ve askerler çalıştı.
• Bazı söylentilere göre tüneller askerî komuta merkezlerine ve hatta Tianjin’e kadar uzanıyor.
• “Her mahallede bir sığınak” sistemi hedeflenmişti.

---

Kültürel Yansımalar​

Yeraltı şehri, Çin sinemasında ve distopik yapımlarda sıkça “gizli devlet projesi” olarak anılır.
Ayrıca jeopolitik analizlerde “doğu bloğu sığınak stratejisinin zirvesi” kabul edilir.

---

Sonuç​

Pekin Yeraltı Şehri:

• Dünyanın en büyük sığınak ve yeraltı komplekslerinden biri,
• Soğuk Savaş'ın güvenlik zihniyetinin çarpıcı bir simgesi,
• Günümüzde kısmen turistik, kısmen gizli askerî altyapı,
• Halk savunma sisteminin hâlâ bir parçası.