Doğu Akdeniz Efsanesinin Gerçekleri

Allah (c.c.) rahmeti, selamı ve bereketi üzerimize olsun.

Bir dönem "Mavi Vatan" kavramı çerçevesinde, Doğu Akdeniz bölgesinde Türkiye'ye yüzyıllar boyunca yetecek doğalgaz ve petrol bulunduğu iddiaları dillendirildi.
Son zamanlarda bu konu gündemden düşmüş olmakla birlikte, Kuzey Kıbrıs'ta seçimi Tufan Erhürman'ın kazanması bu konuyu derinlemesine araştırmamı gerektirdi.

Tufan Erhürman Kıbrıs'ta eskiden olduğu gibi federe bir yönetim olmasını savunuyor.
Federe yönetime geçilmesi durumunda, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti AB üyesi bir ülke olacaktır.
Bu durumda AB Doğu Akdeniz'de önemli bir kazanım elde edecektir.
Turgut Özal'ın deyimiyle AB 1 koyup, 10 kazanacaktır.

Türkiye'nin böyle bir şeye müsaade etmesi mümkün değildir.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin İLHAKI dahil her türlü seçenek masadadır.

Şimdi Doğu Akdeniz'deki gerçeklere bakalım :

Doğu Akdeniz bölgesinde enerji sektöründe hem keşif-üretim anlamında hem de jeopolitik/koridorlar açısından önemli gelişmeler yaşanıyor. Aşağıda başlıca başlıklar halinde özetledim.

Öne çıkan başlıklar
1. Doğalgaz keşifleri ve üretim artışı

Kıbrıs açıklarında, ExxonMobil ve QatarEnergy ortaklığında yapılan sondajda yaklaşık 8-9 trilyon kübik fit büyüklüğünde doğalgaz rezervi tahmini açıklandı.

Mısır’da, üç yıldır düşme eğiliminde olan doğalgaz üretimi, 2025 üçüncü çeyrekte artış gösterdi; ancak bu artışın kalıcı olup olmayacağı belirsiz.

Bölgenin genel gaz potansiyeli ve kullanımının artması, hem ekonomik hem enerji güvenliği açısından önemli.

2. Enerji koridorları ve altyapı projeleri

EastMed pipeline gibi projelerde hareketlilik var: Doğu Akdeniz’daki gazın Avrupa’ya taşınması için boru hattı planları gündemde.
Energiya Press

Ayrıca, Yunanistan’da ana karadan Girit’e uzanan deniz altı kablo hattı tamamlandı; bu, bölgedeki elektrik şebekesinin yenilenmesi ve çeşitlendirilmesi açısından önemli.

3. Jeopolitik rekabet ve deniz yetki alanları

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan bölgedeki çıkarlarını koruyacaklarını belirtti; yani sadece enerji değil, deniz yetki alanları da ön planda.

Mısır, Türkiye-Libya arasında yapılan deniz yetki anlaşmasını BM’ye bildirdi ve bu tür anlaşmaların geçersiz olduğunu belirtti.

Ayrıca, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde yapılacak (ya da yapılmış) seçimlerin bölgedeki enerji koridorlarının geleceğini etkileyebileceğine dair analizler var.

4. Bölgesel iş birliği arayışları

Yunanistan başta olmak üzere bazı ülkeler, Doğu Akdeniz’de bir bölgesel forum kurma fikrini yeniden canlandırdı: böylece deniz yetki alanları, enerji projeleri ve iş birliği mekanizmaları gündeme geliyor.

Ayrıca, enerji geçişi ve yenilenebilir kaynaklara yönelim açısından da bölgedeki potansiyel yüksek: rüzgâr-güneş gibi kaynakların elektrik üretiminde genişleme imkânı olabilir.

Öne çıkan riskler & zorluklar

Derin deniz sondajları, büyük yatırımlar gerektiriyor; maliyet yüksek ve doğrudan kar götürmeyebiliyor.

Deniz yetki alanı (MEB) anlaşmazlıkları, bölgesel iş birliklerini ve projelerin ilerlemesini engelleyebiliyor. Türkiye, Kıbrıs ve Yunanistan arasındaki çizgi problemleri buna örnek.

Altyapı (boru hattı, kablo hattı vb.) projeleri teknik, finansal ve politik olarak zorlu. Örneğin EastMed hattının uygulanabilirliği hâlâ tartışmalı.

Üretim artışı olsa da altyapı ve pazarlama bağlantıları hazır değil; yani “kazılabilen gaz” ile “pazara ulaşan gaz” arasında fark söz konusu.

Kısaca: Ne Önemli?

Doğu Akdeniz, artık sadece tarihî ve stratejik bir bölge olmaktan çıkıp enerji merkezlerinden biri haline geliyor.

Gaz keşifleri ve üretim artışları ekonomileri ve dış politikalara yön veriyor.

Enerji koridorları, hem Avrupa’ya alternatif kaynak sunma hem de bölge ülkelerinin jeopolitik konumlarını güçlendirme bakımından kritik.

Ancak başarı, teknik-mali-politik bütün faktörlerin bir araya gelmesine bağlı; riskler de yüksek.

Allah (c.c.) rahmeti, selamı ve bereketi üzerimize olsun.

Doğu Akdeniz’de gaz keşifleri “potansiyel + jeopolitik” açısından oldukça önemli. Aşağıda bölgedeki başlıca keşifler, rezerv büyüklükleri, gelişim durumu ve dikkat edilmesi gereken hususlar yer al. Görsellerle birlikte genel bir bakış sunuyorum.

---

Öne çıkan keşifler​

Leviathan gaz sahası (İsrail açıkları)​

• İsrail’in batı kıyılarına, yaklaşık 1500 m derinlikte keşfedildi.
• Rezerv büyüklüğü olarak ~22 trilyon kübik fit (≈ 22 Tcf) seviyesinde olduğu bildiriliyor.
• Bu keşif, İsrail’i Doğu Akdeniz’de önemli bir doğal gaz üreticisi konumuna taşıdı.

Tamar gaz sahası (İsrail)​

• 2009’da keşfedilmiş, rezerv yaklaşık 10 Tcf civarında.
• İsrail’in erken dönem büyük gaz sahalarından biri olmuştur ve üretimi başlamıştır.

Aphrodite gaz sahası (Kıbrıs açıkları)​

• Kıbrıs’ın münhasır ekonomik bölgesinde (MEB) yer alıyor ve 2011’de keşfedildi.
• Rezerv büyüklüğü tahminleri ~5-8 Tcf aralığında veriliyor.
• Ancak, üretime geçiş süreci daha yavaş ilerliyor.

Calypso gaz sahası ve Glaucus gaz sahası (Kıbrıs açıkları)​

• Calypso: Tahmini rezerv ~6.4 Tcf civarında.
• Glaucus: Tahmini ~5-8 Tcf arasında.
• Bu sahalar, Kıbrıs’ın enerji potansiyelini göstermesi açısından dikkat çekici. Fakat altyapı, pazarlama ve finansman konuları hâlâ çalışılıyor.

Zohr gaz sahası (Mısır açıkları)​

• Mısır’ın Akdeniz kıyısında yer alıyor; derin deniz sahası. Önemli bir süper-saha olarak değerlendiriliyor.
• Bu saha sayesinde Mısır, bölgedeki gaz üretimi ve ihracatı açısından öne çıkmış durumda.

---

Bölgesel genel durum​

• Doğu Akdeniz’de on-yıl içinde bir dizi keşif yapılmış durumda. Örneğin bir kaynağa göre bölgedeki doğrulanmış “P2” kaynaklarının toplamı ~85 Tcf civarında.
• Üretim açısından bakıldığında: Mısır ve İsrail, bölgede üretimi yapılmış ülkeler arasında ön sıralarda. Kıbrıs ve bazı diğer ülkelerde üretim hâlâ tam oturmamış durumda.
• Keşiflerin büyüklüğü, bölge ülkelerinin enerji stratejilerini, jeopolitik pozisyonlarını ve ihracat/koridor planlarını etkilemiş durumda.

---

Gelişim ve uygulama zorlukları​

• Keşif yapılması önemli ancak üretime geçmek çok daha karmaşık: altyapı (boru hattı, platformlar), finansman, pazarlama (kim alacak?), deniz yetki alanı anlaşmaları gibi bir dizi engel var. Örneğin Kıbrıs’taki sahaların üretime geçmesi bekleniyor fakat kesin tarih daha net değil.
• Deniz yetki alanları ve uluslararası hukuk çerçevesinde sınırlandırmalar, özellikle Kıbrıs-Türkiye, Türkiye-Yunanistan gibi ilişkilerde gerginlik yaratıyor. Bu da yatırım riskini artırıyor.
• İhracat koridorlarının (örneğin Avrupa’ya boru hattı ya da sıvılaştırılmış gaz (LNG) ile) kurulması gerekiyor — keşfin olduğu bölgeden pazara ulaşmak her zaman hızlı olmuyor.

---

Türkiye açısından bakış​

Türkiye’nin doğrudan bu büyük keşif sahalarında üretimi yok denecek kadar az; bölgeye ilişkin etkinliği daha çok deniz yetki alanları, boru hattı koridorları, enerji geçiş rotaları ve stratejik pozisyonlama üzerinden. Bu yüzden Türkiye için fırsatlar* olduğu kadar riskler de mevcut (kaynaklara geç ulaşma, jeopolitik gerilim vs.).

---

Özetle​

• Doğu Akdeniz gaz kaynakları gerçek ve önemli; keşifler tensil kayda değer büyüklükte.
• Ancak “bulunan = hemen üretildi = ihracata başlandı” anlamına gelmiyor; zaman, yatırım, anlaşmalar ve altyapı gerekli.
• Bölgesel iş birliği, deniz yetki alanlarının çözümü, pazara erişim kanalları bu keşiflerin ekonomik faydaya dönüşmesi için kritik.
• Türkiye, konumu itibarıyla bu dinamiklerde aktif bir oyuncu olma potansiyeline sahip fakat doğrudan büyük üretim sahalarına sahip değil.

Allah (c.c.) rahmeti, selamı ve bereketi üzerimize olsun.

Doğu Akdeniz’deki başlıca gaz keşiflerini, keşif yılı, tahmini rezerv miktarı, mevcut durum (üretim/aşama), ekonomik değer (yaklaşık) ve ihracat/etki rotası kriterlerine göre tablo halinde özetledim:

---

Doğu Akdeniz Gaz Keşifleri Özeti (2025 itibarıyla)​

---

Genel Değerlendirme​

• Toplam doğrulanmış rezerv: Yaklaşık 85–90 Tcf (yaklaşık 2,4 trilyon m³).
• Toplam ekonomik potansiyel: ~1 trilyon ABD Doları civarında.
• Üretimde olan ülkeler: Mısır, İsrail.
• Keşif aşamasında olanlar: Kıbrıs (Güney), Lübnan kıyıları.
• Potansiyel aktör: Türkiye (henüz keşif sahası yok, ancak transit/rafineri potansiyeli yüksek).

---

Etkilenen Enerji Koridorları​

---

Zorluklar​

• Deniz yetki alanı anlaşmazlıkları (Türkiye–Yunanistan–Kıbrıs üçgeni)
• Yüksek yatırım maliyetleri (derin deniz sondajı)
• Pazar erişimi (Avrupa talebi değişken, yeşil enerji dönüşümü nedeniyle)
• Politik riskler (Lübnan–İsrail sınır anlaşmazlıkları, Libya-Türkiye deniz hattı)

Allah (c.c.) rahmeti, selamı ve bereketi üzerimize olsun.

Gazze Şeridi ve açık denizlerindeki gaz potansiyeli konusunda önemli bilgiler var; ancak şu ana kadar potansiyel büyük olmasına rağmen taşıma ve üretim açısından sınırlı bir rol oynuyor. Aşağıda durumu özetliyorum.

---

Mevcut durum​

Gaza Marine gaz sahası​

• Bu saha, Gazze Sahili açıklarında, yaklaşık 30–35 milyar m³ (≈1 trilyon kübt feet) gaz içerdiği tahmin edilen bir keşif.
• 1999–2000 yıllarında lisans verilmiş, sondaj yapılmış bir saha.
• Ancak bugüne kadar üretime geçmemiş durumda; yani aktif gaz çıkarımı, taşınması ya da ihracatı gerçekleşmiş değil.

Taşıma/koridor açısından durumu​

• Gazze’ye ya da Gazze açıklarındaki sahadan bir doğrudan ihracat ya da uluslararası gaz koridoru kurulmuş durumda değil.
• Saha geliştirme ve ihracat için altyapı, politika ve güvenlik açısından büyük engellerle karşılaşıyor. Örneğin deniz yetki alanı uyuşmazlıkları, güvenlik ve mülkiyet meseleleri.
• Öte yandan bölgede i hracat ve boru hattı koridorlarına dair projeler var (örneğin EastMed Boru Hattı gibi). Bu sayede Gazze sahasının potansiyel bir rota ya da kaynak olarak değerlendirilmesi söz konusu olabilir.

---

Önemi ve potansiyel​

• Gazze açıklarındaki gaz sahası “küçük” sayılabilecek bir hacme sahip — diğer büyük keşiflerle (örneğin Leviathan gaz sahası, Zohr gaz sahası) kıyaslandığında. Örneğin Leviathan için ~22 Tcf gibi rakamlar veriliyor.
• Buna rağmen Gazze sahası Güçlü bir sembolik ve ekonomik değer taşıyor: Gazze’nin enerji bağımsızlığı, gelir kaynağı yaratma potansiyeli ve bölgesel iş birliği açısından.

---

Engeller​

• Saha geliştirme lisansları, deniz yetki alanları ve hukuki statü belirsizlikleri var. Örneğin sahada hangi ülkenin kullanım hakkı olduğu ya da hangi uluslararası hukuka göre hareket edileceği konusu.
• Güvenlik ve siyasi istikrarın eksikliği, yatırımcıların çekilmesini ya da sahayı devreye almalarını zorlaştırıyor.
• İnşaat, deniz platformları, boru hattı ya da LNG tesisi gibi altyapılar maliyetli ve zaman alıcı.
• Pazarlama ve taşıma koridorlarının yaratılması da büyük bir adım; şu anda Gazze sahasından çıkan gazın bir ihracat hattı üzerinden doğrudan uluslararası pazara ulaştığına dair bilgi yok.

---

Gelecek bakımından​

• Eğer sahaya yönelik hukuki ve siyasi bariyerler aşılabilirse, Gazze sahasının geliştirilmesi bölge için önemli bir adım olabilir. Örneğin bir kaynakta şöyle deniyor:
  

  “Recognition of Palestine could unlock Gaza Marine gas resources”

  Genişletmek için tıkla ...

• Bölgedeki diğer büyük sahalar ve koridorlarla birlikte düşünüldüğünde, Gazze sahası bir “oyun değiştirici” olmasa da bölgesel etkisi olan bir parça olabilir.

---

Özetle: Evet, Gazze bölgesi ve açıklarındaki gaz sahası önemli bir potansiyele sahip; fakat şu anda taşıma veya ihracat koridoru açısından aktif bir role sahip değil.

Allah (c.c.) rahmeti, selamı ve bereketi üzerimize olsun.

Gaza Marine sahasına dair şu ana kadar kamuya yansımış en güncel gelişmeler, yatırımcı yapısı ve anlaşma durumları şöyle:

---

Mevcut anlaşmalar ve yatırımcı yapısı​

• Sahada lisans geliştirme hakkı daha önce BG Group / Shell plc tarafından yürütülüyordu; ancak Shell bu projeden çekilmiş durumda.
• Palestine Investment Fund (PIF) ve Consolidated Contractors Company (CCC) / alt kuruluşu CCC Oil & Gas (CCCOG) sahada % 27.5 oranlarında pay almış durumda.
• Tartışmaların sonunda sahada bir “uluslararası işlemci/operatör”ün %45 oranında pay alması planlandı.
• Mısır’ın devlet-gas şirketi Egyptian Natural Gas Holding Company (EGAS) ile bölgede bir konsorsiyum kurma çabası var: Mısır-Filistin arasında bir “çerçeve anlaşma” imzalama yönünde ilerleme kaydedildi.
• İsrail tarafının da 2023 yılında sahaya dair “ön onay” verdiği bildirildi; ancak detaylar güvenlik koordinasyonu ve deniz yetki alanı gibi hususlara bağlı.

---

Zaman çizelgesi ve kritik noktalar​

• Saha 2000 yılında BG tarafından keşfedildi.
• 2021 yılında PIF–CCC–EGAS arasında bir ön mutabakat (MoU) imzalandı.
• 2022 bahar/sonlarına doğru Filistin & Mısır arasında sahaya dair teknik ve yatırım anlaşması hazırlıkları hızlandı.
• 2023 Haziran’da İsrail’den sahaya dair ön onay geldiği bildirildi; sahadaki ilerleme “güvenlik, deniz sınırları ve ortak altyapı” gibi koşullara bağlandı.

---

Hâlâ çözülmesi gereken hususlar​

• Operatörün kim olacağı net değil; PIF ve CCC’nin %27.5’er payı + %45 pay için “uluslararası operatör” arayışı sürüyor.
• Sahadan çıkarılan gazın pazara ulaştırılması için ihracat/taşıma koridorlarının oluşturulması gerekiyor: Mısır via El Arish, İsrail bağlantıları gibi opsiyonlar söz konusu.
• Deniz yetki alanları, güvenlik ve hukuki statü belirsizlikleri devam ediyor. Özellikle sahanın deniz tabanındaki haklar ve anlaşmalar kritik.

---

Kısaca​

Şu anda Gaza Marine sahası gerçekten geliştirme aşamasında; yatırımcı yapı kurulmuş, devlet kurumları anlaşmalar yapıyor. Ancak ya üretim başlamış değil ya da başlama tarihi net değil. Özetle: büyük bir yatırım potansiyeli var ama operasyonel hale gelene kadar zaman var.