Denemeler

Altın Buzağılar Çağında Ruhun Sükûtu​

Eski zamanların tozlu raflarında kalmış bir hakikati fısıldar gibidir nostalji. İnsan, bu fısıltıyı duydukça, içinde bir şeylerin eksikliğini hisseder. Bu eksiklik, modern zamanların parlak ama soğuk cephesine vurulmuş bir çatlak gibidir. Pragmatizmin katı prensipleri altında ezilen, para odaklı bir yaşamın tüm değerleri nasıl da gölgelediğini seyrederiz. Sanki hayat, kâr-zarar hesabına indirgenmiş, ruhu çoraklaşmış bir çöl gibidir. Bu çölde, maneviyat bir vaha misali uzakta kalmış, duygularımız ise kum fırtınaları altında kaybolup gitmiştir.

Bir zamanlar sevgi, sadakat ve samimiyet üzerine kurulan ilişkiler, şimdilerde makam ve mevki gölgesinde şekilleniyor. İnsanlar, birbirlerinin kalbine değil, cüzdanına veya sosyal statüsüne bakıyor. Gösterilen saygı, kişinin değerinden ziyade, sahip olduğu ayrıcalıklara yönelik bir hürmete dönüşmüş durumda. Bu ayrıcalıklar ise, toplumun geri kalanını görmezden gelerek, kul hakkını hiçe sayan bir lüks olarak karşımıza çıkıyor. İnsan, bu durumu gördükçe, geçmişin sadeliğine ve samimiyetine özlem duymaktan kendini alamıyor.

Nostalji tutkunları, belki de en haklı gerekçelerini bu yozlaşmada buluyor. Onlar, modern dünyanın getirdiği teknolojik imkânlara rağmen, insani değerlerin nasıl da aşındığını fark edenlerdir. Bir zamanlar komşunun komşuya ekmeğini paylaştığı, dostlukların menfaate kurban edilmediği, saygının satın alınamaz bir erdem olduğu günlere dair bir özlem taşırlar. Bu özlem, sadece geçmişe duyulan basit bir hasret değil, aynı zamanda insan ruhunun derinliklerinde yatan bir arayıştır. İnsan, maddi refahın artmasıyla birlikte, manevi anlamda nasıl da fakirleştiğini hisseder. Bu his, onu eskiye çeker; çünkü orada, kaybettiği bir şeylerin izleri vardır.

Pragmatizm, hayatı verimlilik ve fayda üzerine kurgularken, duyguları ve manevi değerleri bir kenara itti. İlişkiler, birer "yatırım" aracına dönüştü. Sevgi, yerini çıkar ilişkilerine bıraktı. Saygı, korku ve menfaatin gölgesinde kaldı. Bu durum, toplumun temel taşlarını oluşturan güven ve dayanışma duygularını zedeledi. İnsanlar, birbirlerine olan inancını yitirdikçe, yalnızlaştı ve yabancılaştı. Bu yabancılaşma, modern hayatın en büyük paradokslarından biri oldu: İletişim araçları her geçen gün gelişirken, insanlar arasındaki gerçek iletişim azaldı.

Eskiye özlem duyanlar, bu yozlaşmaya bir isyan olarak geçmişi yâd ederler. Onlar, maddi refahın manevi bir boşlukla telafi edilemeyeceğini bilirler. Kul hakkının ihlal edildiği, ayrıcalıkların normalleştiği, duyguların metalaştığı bir dünyada, insan olmanın anlamını sorgularlar. Belki de haklıdırlar; çünkü insan, sadece akıldan ibaret değildir. Onun bir de kalbi vardır ve bu kalp, pragmatizmin soğuk hesaplarıyla doyurulamaz.

Sonuç olarak, nostalji bir kaçış değil, bir arayıştır. İnsan, kaybettiği değerleri aramaktadır. Pragmatizmin dayattığı para odaklı yaşam, maneviyatı ve duygusal bağları görmezden geldikçe, bu arayış daha da derinleşecek gibi görünüyor. Belki de insan, altın buzağılara tapınmaktan vazgeçip, ruhunun sükûtuyla yeniden buluştuğu zaman, gerçek anlamına kavuşacaktır.