Mersin - Raylı Sistem Potansiyel Maliyet Hesaplamaları

Yapay zekaya Mersin için tüm raylı sistemlerin maliyet hesaplamasını yaptırdım.

Metro: (Tamamı Yeraltından 20 Km İçin tasarlanmıştır.)

Maliyeti Etkileyen Temel Faktörler:​

1. Tünel Açma Yöntemi: Mersin'in zemin yapısı (genellikle alüvyon) TBM (Tünel Açma Makinesi) kullanımını gerektirir. Bu, kazı işini daha pahalı hale getirir ancak daha güvenlidir.
2. İstasyon Sayısı ve Derinliği: 20 km için genellikle 15-20 arası istasyon planlanır. Her bir istasyon, hat tünelinden çok daha maliyetli ve karmaşıktır.
3. Malzeme ve İşçilik Maliyetleri: Son dönemdeki yüksek enflasyon, inşaat malzemeleri ve işçilik maliyetlerini doğrudan etkilemektedir.
4. Mekanik ve Elektrik Sistemleri: Raylar, sinyalizasyon, enerji sistemi, havalandırma, yangın söndürme, yürüyen merdivenler, asansörler vb.
5. Proje Mühendisliği, İmar ve Kamulaştırma: Projelendirme, danışmanlık hizmetleri ve istasyon girişleri için gerekli olabilecek kamulaştırma bedelleri.
6. Beklenmeyen Giderler: Proje süresince ortaya çıkabilecek aksaklıklar, arkeolojik buluntular veya zeminle ilgili sürprizler için genellikle toplam bütçenin %10-15'i kadar pay ayrılır.

Kaba Maliyet Tahmini (2024 Yılı):​

Güncel inşaat maliyetleri ve Türkiye'deki benzer metro projeleri (İstanbul, Ankara, İzmir) baz alınarak yapılan tahmindir.

• Tünel Açma Maliyeti (TBM ile): ~25-35 Milyon EUR / km
• Yer Altı İstasyon Maliyeti (ortalama): ~50-70 Milyon EUR / adet

Senaryo: 20 km Hat, 16 İstasyon​

Bu senaryoya göre maliyet kalemlerini hesaplayalım:

1. Tünel Maliyeti:

• 20 km * 30 Milyon EUR/km (ortalama) = 600 Milyon EUR

2. İstasyon Maliyeti:

• 16 istasyon * 60 Milyon EUR/istasyon (ortalama) = 960 Milyon EUR

3. Mekanik & Elektrik Sistemleri, Raylar, Sinyalizasyon:

• Bu kalem genellikle toplam inşaat maliyetinin ~%20-25'idir.
• (600 + 960 = 1.560 Milyon EUR) * %22.5 = ~351 Milyon EUR

4. Projelendirme, Danışmanlık, İdari Giderler:

• Toplam inşaat maliyetinin ~%8-12'si.
• 1.560 Milyon EUR * %10 = ~156 Milyon EUR

5. Beklenmeyen Giderler (Risk Payı):

• Toplam bütçenin ~%12'si.
• 1.560 Milyon EUR * %12 = ~187 Milyon EUR

---

TOPLAM TAHMİNİ MALİYET:​

Tünel + İstasyon: 600 + 960 = 1.560 Milyon EUR
Diğer Tüm Giderler: 351 + 156 + 187 = 694 Milyon EUR

GENEL TOPLAM = 1.560 + 694 = 2.254 Milyon EUR
---
Hafif Raylı Sistem (LRT veya HRS) (Tamamı yer altından 20 km için tasarlanmıştır)

Hafif Raylı Sistem (LRT) vs. Metro: Yer Altındaki Temel Farklar​

1. Tünel Kesiti: Hafif raylı sistem için gereken tünel çapı, metroya göre genellikle daha küçüktür. Daha dar tünel = daha az kazı ve kaplama maliyeti.
2. İstasyonlar: LRT istasyonları daha kısa ve daha dardır (daha az platform uzunluğu ve genişliği). Bu, istasyon inşaat maliyetinde ciddi bir düşüş sağlar.
3. Sistem Entegrasyonu: LRT'nin sinyalizasyon ve elektrik sistemleri genellikle metroya göre daha basit ve daha düşük maliyetlidir.
4. Araç Deposu ve Bakım Ünitesi: LRT depoları da genellikle daha ufak ölçekli ve daha düşük maliyetli olur.

Kaba Maliyet Tahmini (2024 Yılı)​

Yer altı LRT maliyetleri, metroya kıyasla genellikle km başına %20-40 daha düşük olabilir. Ancak tünel açmanın doğası gereği yine de çok yüksek meblağlardan bahsediyoruz.

• Tünel Açma Maliyeti (LRT için TBM ile): ~20-30 Milyon EUR / km (Metroya kıyasla ~%15-20 tasarruf)
• Yer Altı İstasyon Maliyeti (LRT için ortalama): ~35-50 Milyon EUR / adet (Metroya kıyasla ~%30-40 tasarruf)

Senaryo: 20 km Yer Altı LRT Hattı, 17 İstasyon​

(Hafif raylı sistemler istasyonlar arası mesafeyi kısaltma eğilimindedir, bu nedenle istasyon sayısını 17 olarak aldım).

1. Tünel Maliyeti:

• 20 km * 25 Milyon EUR/km (ortalama) = 500 Milyon EUR

2. İstasyon Maliyeti:

• 17 istasyon * 42 Milyon EUR/istasyon (ortalama) = 714 Milyon EUR

3. Mekanik & Elektrik Sistemleri, Raylar, Sinyalizasyon (LRT):

• Bu kalem, toplam inşaat maliyetinin ~%18-22'si civarındadır.
• (500 + 714 = 1.214 Milyon EUR) * %20 = ~243 Milyon EUR

4. Projelendirme, Danışmanlık, İdari Giderler:

• Toplam inşaat maliyetinin ~%8-12'si (metro ile benzer).
• 1.214 Milyon EUR * %10 = ~121 Milyon EUR

5. Beklenmeyen Giderler (Risk Payı):

• Toplam bütçenin ~%12'si (metro ile benzer).
• 1.214 Milyon EUR * %12 = ~146 Milyon EUR

---

TOPLAM TAHMİNİ MALİYET (Hafif Raylı Sistem):​

Tünel + İstasyon: 500 + 714 = 1.214 Milyon EUR
Diğer Tüm Giderler: 243 + 121 + 146 = 510 Milyon EUR

GENEL TOPLAM = 1.214 + 510 = 1.724 Milyon EUR
---
Tramvay (Tamamı yer altından 20 Km olarak hesaplanmıştır.)

Kaba Maliyet Tahmini (2024 Yılı)​

Tamamen yer altı tramvayı maliyeti, LRT'den %10-20 daha düşük olabilir, ancak yine de inanılmaz yüksektir.

• Tünel Açma Maliyeti (Tramvay için TBM ile): ~18-28 Milyon EUR / km (LRT'ye göre hafif tasarruf)
• Yer Altı İstasyon Maliyeti (Tramvay için ortalama): ~25-40 Milyon EUR / adet (LRT'ye kıyasla en büyük tasarruf buradadır, daha basit yapı)

Senaryo: 20 km Yer Altı Tramvay Hattı, 18 İstasyon​

(Tramvayların en büyük avantajı çok sık istasyon yapabilmesidir, bu nedenle istasyon sayısını 18 olarak aldım).

1. Tünel Maliyeti:

• 20 km * 23 Milyon EUR/km (ortalama) = 460 Milyon EUR

2. İstasyon Maliyeti:

• 18 istasyon * 32 Milyon EUR/istasyon (ortalama) = 576 Milyon EUR

3. Mekanik & Elektrik Sistemleri, Raylar, Sinyalizasyon (Tramvay):

• Bu kalem, toplam inşaat maliyetinin ~%15-20'si civarındadır.
• (460 + 576 = 1.036 Milyon EUR) * %17.5 = ~181 Milyon EUR

4. Projelendirme, Danışmanlık, İdari Giderler:

• Toplam inşaat maliyetinin ~%10'u.
• 1.036 Milyon EUR * %10 = ~104 Milyon EUR

5. Beklenmeyen Giderler (Risk Payı):

• Toplam bütçenin ~%12'si.
• 1.036 Milyon EUR * %12 = ~124 Milyon EUR

---

TOPLAM TAHMİNİ MALİYET (Tam Yer Altı Tramvay):​

Tünel + İstasyon: 460 + 576 = 1.036 Milyon EUR
Diğer Tüm Giderler: 181 + 104 + 124 = 409 Milyon EUR

GENEL TOPLAM = 1.036 + 409 = 1.445 Milyon EUR
Tramvay (Tamamı zemin seviyesinde 20 Km olarak hesaplanmıştır.)

Zemin Seviyesi Tramvayın Maliyet Dinamikleri (Yer Altına Kıyasla Devrim Niteliğinde):​

1. Tünel Yok: En büyük maliyet kalemi olan tünel açma masrafı tamamen ortadan kalkar.
2. İstasyonlar Çok Daha Basit: Bir platform, bir branda/saçak ve oturaklar yeterli olabilir. Yürüyen merdiven, asansör (sadece engelli erişimi için gerekli olanlar hariç) ve karmaşık havalandırma sistemleri gerekmez.
3. Kazı ve Hafriyat Asgari Düzeyde: Sadece ray hattı ve temel için şerit halinde bir kazı yapılır.
4. Daha Hızlı İnşaat: Proje çok daha kısa sürede tamamlanır, bu da genel maliyetleri düşürür.

Ancak zemin seviyesi tramvayın kendine has, göz ardı edilmemesi gereken maliyetleri vardır:

• Altyapı Yenileme: Güzergah boyunca su, kanalizasyon, doğalgaz, fiber internet hatları gibi tüm altyapıların yeniden düzenlenmesi gerekebilir. Bu beklenmedik bir maliyet sürprizi yaratabilir.
• Yol ve Kaldırım Yenileme: Tramvay hattının geçtiği güzergahtaki tüm yollar ve kaldırımlar baştan yapılır.
• Trafik ve Sinyalizasyon Entegrasyonu: Kavşaklarda tramvay için özel sinyalizasyon sistemleri kurulması gerekir.
• Kamulaştırma: Hat genişliği için yola bitişik küçük parsel kamulaştırmaları gerekebilir.

Kaba Maliyet Tahmini (2024 Yılı - Zemin Seviyesi)​

Zemin seviyesi tramvay maliyetleri, standart bir karayolu inşaatından çok daha pahalı, ancak yer altı raylı sistemlerinden katbekat ucuzdur.

• Km Maliyeti (İnşaat + Sistemler): ~8-15 Milyon EUR / km
• İstasyon Maliyeti (Basit, Zemin Seviyesi): ~0.5 - 1.5 Milyon EUR / adet

Senaryo: 20 km Zemin Seviyesi Tramvay Hattı, 25 İstasyon​

(Tramvayın amacı erişilebilirlik olduğu için istasyon sayısı daha da artırılabilir. 25 istasyon makul bir sayıdır.)

1. Hat İnşaatı ve Sistem Maliyeti:

• 20 km * 11.5 Milyon EUR/km (ortalama) = 230 Milyon EUR
  Bu kalem; ray döşemesi, temel, elektrik hatları, sinyalizasyon, trafik entegrasyonu ve altyapı yenilemelerinin büyük kısmını kapsar.

2. İstasyon Maliyeti:

• 25 istasyon * 1 Milyon EUR/istasyon (ortalama) = 25 Milyon EUR

3. Araç Filosu (30 adet modern, düşük tabanlı tramvay aracı):

• 30 araç * ~4 Milyon EUR/arac = ~120 Milyon EUR

4. Bakım Deposu ve İdari Bina:

• ~25 Milyon EUR

5. Projelendirme, Danışmanlık, İdari Giderler:

• Toplam (230+25+120+25 = 400 Milyon EUR) * %10 = ~40 Milyon EUR

6. Beklenmeyen Giderler (Risk Payı - Altyapı kaynaklı):

• Toplam bütçenin ~%15'i (Yer altı projelerine göre daha düşük, ancak altyapı riski nedeniyle yine de yüksek).
• 400 Milyon EUR * %15 = ~60 Milyon EUR

---

TOPLAM TAHMİNİ MALİYET (Zemin Seviyesi Tramvay):​

Temel Giderler: 230 + 25 + 120 + 25 = 400 Milyon EUR
Diğer Giderler: 40 + 60 = 100 Milyon EUR

GENEL TOPLAM = 400 + 100 = 500 Milyon EUR
---
Troleybüs

Troleybüs Sisteminin Maliyet Dinamikleri:​

Avantajları (Maliyeti Düşüren Faktörler):

1. Ray ve Tünel Yok: En büyük tasarruf kalemi budur. Sadece mevcut yol kaplamasının iyileştirilmesi veya yenilenmesi yeterlidir.
2. Daha Az Altyapı İşi: Tramvaydaki gibi derin kazı ve ağır temel atma işlemleri gerekmez.
3. Esneklik: Elektrik hatlarından ayrıldığında (yardımcı batarya ile) belirli mesafelerde normal otobüs gibi gidebilir. Bu, özellikle inşaat ve bakım süreçlerinde avantaj sağlar.
4. Daha Basit İstasyonlar: Troleybüs durakları, tramvay istasyonlarından bile daha basit ve ucuz olabilir.

Dezavantajları/Maliyet Getiren Faktörler:

1. Havai Elektrik Hattı (Katener Sistemi): Tüm hat boyunca direkler, teller ve komple bir elektrik şebekesi kurulması gerekir. Bu, önemli bir yatırım maliyetidir.
2. Yol Kalitesi: Lastik tekerlekli olduğu için yol yüzeyinin düzgün ve kaliteli olması gerekir. Yol yenileme maliyeti vardır.
3. Batarya ve Teknoloji: Modern troleybüsler, şebekeden bağımsız hareket edebilmek için pahalı batarya sistemlerine sahiptir.
4. Ömür ve Verimlilik: Lastikler, raylara kıyasla daha hızlı aşınır ve yuvarlanma direnci daha yüksektir.

Kaba Maliyet Tahmini (2024 Yılı - Zemin Seviyesi Troleybüs)​

Troleybüs maliyetleri, tramvaya kıyasla daha düşük, ancak normal elektrikli otobüs filosuna kıyasla daha yüksektir.

• Km Maliyeti (Katener Sistemi + Yol İyileştirme): ~1.5 - 3 Milyon EUR / km
• Durak Maliyeti (Modern, Kapalı Durak): ~150.000 - 400.000 EUR / adet

Senaryo: 20 km Zemin Seviyesi Troleybüs Hattı, 40 Durak​

(Troleybüs, otobüs gibi çok daha sık durak yapabilir. 40 durak makul bir sayıdır.)

1. Hat Altyapısı Maliyeti (Katener + Yol):

• 20 km * 2.25 Milyon EUR/km (ortalama) = 45 Milyon EUR
  Bu kalem; elektrik direkleri, katenar telleri, trafo merkezleri ve yol yüzeyinin rehabilitasyonunu kapsar.

2. Durak Maliyeti:

• 40 durak * 275.000 EUR/durak (ortalama) = 11 Milyon EUR

3. Araç Filosu (40 adet modern, batarya destekli troleybüs):

• 40 araç * ~750.000 EUR/arac = ~30 Milyon EUR
  (Not: Basit bir elektrikli otobüs ~500.000 EUR, batarya destekli gelişmiş bir troleybüs ise 700.000 - 1 Milyon EUR arasındadır.)*

4. Bakım Tesisi ve Şarj İstasyonu:

• ~10 Milyon EUR

5. Projelendirme, Danışmanlık, İdari Giderler:

• Toplam (45+11+30+10 = 96 Milyon EUR) * %10 = ~9.6 Milyon EUR

6. Beklenmeyen Giderler (Risk Payı):

• Toplam bütçenin ~%10'u (Altyapı riski tramvaya göre daha düşük).
• 96 Milyon EUR * %10 = ~9.6 Milyon EUR

---

TOPLAM TAHMİNİ MALİYET (Zemin Seviyesi Troleybüs):​

Temel Giderler: 45 + 11 + 30 + 10 = 96 Milyon EUR
Diğer Giderler: 9.6 + 9.6 = 19.2 Milyon EUR

GENEL TOPLAM = 96 + 19.2 = 115.2 Milyon EUR
---
Nostaljik Tramvay

Nostaljik Tramvayın Maliyet Dinamikleri:​

Maliyeti Düşüren Faktörler:

1. Basit Altyapı: Modern tramvaylara göre daha hafif raylar ve daha basit bir temel yeterli olabilir. Yüksek teknoloji sinyalizasyon sistemleri gerekmez.
2. Basit İstasyonlar/Duraklar: Tarihi dokuya uygun, sade, şık ama mütevazı duraklar yeterlidir. Yürüyen merdiven, asansör gibi karmaşık sistemler gerekmez.
3. Düşük Hız ve Kapasite: Sistem düşük hızda çalışacağı için bazı güvenlik ve altyapı gereksinimleri daha basittir.

Maliyeti Artıran Faktörler:

1. Özelleştirilmiş Araçlar: Nostaljik tramvay vagonları genellikle özel imalat, hatta birebir reprodüksiyon olduğu için modern bir tramvay aracından çok daha pahalı olabilir. Elle yapılan ahşap işçiliği, pirinç aksanlar vb. maliyeti katlar.
2. Estetik ve Tarihi Uyum Maliyeti: Rayların döşeneceği yol, kaldırımlar, duraklar ve çevre düzenlemesinin tarihi bir görünüme kavuşturulması ekstra maliyettir. Bu, standart bir yol inşaatından daha pahalıya gelir.
3. Kısa Hat, Yüksek Etki: Nostaljik tramvaylar genelde 5-10 km civarında olur. 20 km gibi uzun bir hat için bu maliyetler katlanır.
4. Bakım: Eski tarz, özel parçalara sahip araçların bakımı daha zor ve pahalı olabilir.

Kaba Maliyet Tahmini (2024 Yılı - Nostaljik Tramvay)​

Bu maliyet, "modern tramvay" standartlarında değil, "turistik ve estetik odaklı" bir proje baz alınarak hesaplanmıştır.

• Km Maliyeti (Estetik Altyapı + Ray): ~3 - 6 Milyon EUR / km
  (Not: Bu, standart tramvayın yaklaşık yarısı veya üçte biri kadardır, ancak yine de önemli bir meblağdır çünkü estetik işçilik içerir.)*
• Durak Maliyeti (Tarihi Görünümlü, Kaliteli): ~200.000 - 500.000 EUR / adet

Senaryo: 20 km Nostaljik Tramvay, 25 Durak​

1. Hat Altyapısı ve Ray Maliyeti (Estetik Odaklı):

• 20 km * 4.5 Milyon EUR/km (ortalama) = 90 Milyon EUR
  Bu kalem; tarihi dokuya uygun kaldırım taşı döşemesi, daha dar ve dekoratif rayların döşenmesi ve basit elektrik hatlarını kapsar.

2. Durak Maliyeti:

• 25 durak * 350.000 EUR/durak (ortalama) = 8.75 Milyon EUR

3. Araç Filosu (15 adet özel üretim nostaljik tramvay aracı):

• Bu kalem beklenenden çok daha yüksektir.
• 15 araç * ~2.5 Milyon EUR/arac = ~37.5 Milyon EUR
  (Neden bu kadar pahalı: Özel tasarım, sınırlı üretim, el işçiliği, lüks malzeme (ahşap, pirinç), modern güvenlik standartlarına uydurma maliyeti.)*

4. Bakım Deposu (Tarihi Mimariye Uygun):

• ~8 Milyon EUR (Standart depodan daha pahalı olabilir)

5. Projelendirme, Tasarım, Danışmanlık:

• Mimari danışmanlık ve özel tasarım gerektirdiği için bu kalem daha yüksektir.
• Toplam (90+8.75+37.5+8 = 144.25 Milyon EUR) * %12 = ~17.3 Milyon EUR

6. Beklenmeyen Giderler (Estetik ve Tarihi Uyum Sürprizleri):

• Toplam bütçenin ~%15'i.
• 144.25 Milyon EUR * %15 = ~21.6 Milyon EUR

---

TOPLAM TAHMİNİ MALİYET (Nostaljik Tramvay):​

Temel Giderler: 90 + 8.75 + 37.5 + 8 = 144.25 Milyon EUR
Diğer Giderler: 17.3 + 21.6 = 38.9 Milyon EUR

GENEL TOPLAM = 144.25 + 38.9 = 183.15 Milyon EUR
---
Havaray

Havaray Sisteminin Maliyet Dinamikleri:​

Maliyeti Artıran Faktörler:

1. Viyadük İnşaatı: En büyük maliyet kalemi budur. Betonarme veya çelik prefabrik kolonlar ve kirişlerin imalatı ve montajı çok pahalıdır.
2. Mühendislik ve Tasarım: Viyadük yapısının statik, sismik ve rüzgar analizleri çok karmaşıktır ve ileri mühendislik gerektirir.
3. İstasyonlar: Yerden yüksekte oldukları için her istasyona erişim için yürüyen merdiven, asansör gibi dikey sirkülasyon sistemleri zorunludur. Bu da istasyon maliyetlerini yer üstündekilere kıyasla katbekat artırır.
4. Araçlar: Havaray araçları (kabinleri) özel tasarımdır ve genellikle lastik tekerlekler üzerinde, kendi rehber raylı sistemleri üzerinde çalışırlar. Bu da onları metro veya tramvay vagonlarından farklı kılar.

Maliyeti Nispeten Düşüren Faktörler:

1. Kazı ve Kamulaştırma: Yer altı sistemlere kıyasla kazı maliyeti çok düşüktür. Yer üstünde olduğu için kamulaştırma maliyeti de metroya göre daha az olabilir, ancak güzergah üzerindeki mülklerin değeri yüksekse bu maliyet artabilir.
2. Altyapı Etkisi: Yerin altındaki su, kanalizasyon, doğalgaz hatları gibi altyapılarla çok fazla bir etkileşim ve müdahale gerektirmez.

Kaba Maliyet Tahmini (2024 Yılı - Havaray)​

Havaray maliyetleri, metro ve tramvay arasında bir yerde, ancak daha çok metroya yakındır.

• Km Maliyeti (Viyadük + Sistemler): ~25 - 45 Milyon EUR / km
• İstasyon Maliyeti (Yüksek Kapasiteli, Erişimli): ~15 - 30 Milyon EUR / adet

Senaryo: 20 km Havaray Hattı, 15 İstasyon​

(Havaray, metroya benzer şekilde, istasyonlar arası mesafeyi daha uzun tutma eğilimindedir).

1. Viyadük ve Hat İnşaatı Maliyeti:

• 20 km * 35 Milyon EUR/km (ortalama) = 700 Milyon EUR
  Bu kalem; beton/çelik kolonlar, kirişler, rehber ray döşenmesi ve tüm elektro-mekanik sistemlerin hat üzerine kurulmasını kapsar.

2. İstasyon Maliyeti:

• 15 istasyon * 22.5 Milyon EUR/istasyon (ortalama) = 337.5 Milyon EUR

3. Araç Filosu (100 adet orta kapasiteli havaray aracı/kabin):

• Havaray araçları genellikle daha küçük ve daha sık seferlerle çalışır.
• 100 araç * ~1.8 Milyon EUR/arac = ~180 Milyon EUR

4. Bakım Deposu ve Kontrol Merkezi:

• ~40 Milyon EUR

5. Projelendirme, İleri Mühendislik, Danışmanlık:

• Karmaşık yapısı nedeniyle bu kalem daha yüksektir.
• Toplam (700 + 337.5 + 180 + 40 = 1,257.5 Milyon EUR) * %12 = ~151 Milyon EUR

6. Beklenmeyen Giderler (Risk Payı):

• Zemin koşullarına bağlı olarak viyadük temellerinde sürprizler çıkabilir.
• Toplam bütçenin ~%13'ü.
• 1,257.5 Milyon EUR * %13 = ~163.5 Milyon EUR

---

TOPLAM TAHMİNİ MALİYET (Havaray):​

Temel Giderler: 700 + 337.5 + 180 + 40 = 1,257.5 Milyon EUR
Diğer Giderler: 151 + 163.5 = 314.5 Milyon EUR

GENEL TOPLAM = 1,257.5 + 314.5 = 1,572 Milyon EUR

Tüm Senaryoların Nihai Karşılaştırmalı Tablosu:​

Not: TL Bazlı maliyet 2024 kurlarına göre hesaplanmıştır​