Doç. Dr. Timur Kocaoğlu
DÜNYADA TÜRK DİLİ :Sosyo-Politik Bir Yaklaşım
Bu konuda tereddütleri aşmak için oldukça bilgilendiricidir.
Ufak tefek ipuçlarını bilince kolayca anlıyoruz değil mi sonuçta;
Örnek cümle: "men gapıcıyam, dopu depende, tutanda, teribünde nazlı yare kesende..."
İpucu: kapı=kale dolayısıyla kapıcı=kaleci.
Azerice olarak bilinen Turkce'ye "baska bir dildir demek benim" yureyimi acitiyor dogrusu. Gerci bu konuyu dil bilimcileri daha iyi bilir ama benim duygusal tarafim Azerice'yi Turkce'den soyutlamayi kesinlikle kabul etmiyor. Ben buna sadece Azerbaycan Turkcesi demek istiyorum. En fazla Turkce'nin bir lehcesi denebilir.
Yukarıdaki şıkların hiç birisi de değildir.
www.tdk.gov.tr'den
Alıntı:
Şive = Söyleyiş özelliği, ağız
Lehçe = 1. Bir dilin tarihsel, bölgesel, siyasal sebeplerden dolayı ses, yapı ve söz dizimi özellikleriyle ayrılan kolu, diyalekt.
2. Konuşma tarzı
Azerice de dediğimiz Azeri Türkçe'si, Türkçe'nin birçok lehçesinden birisidir.
İngilizce'nin İngiltere'de farklı, Amerika'da farklı, Avustralya'da farklı konuşulması gibi.
ben bu konuda muhalefetim.. eger turkceden ayri bir dil olarak gormuyorsaniz tam bir turkce katliyamidir o zaman...gramerleri baska ulkelerden, dilin kulturu bile baska bi ulkeden.. koklu bi dil olduguna inanmiyorum, cunku her 10 kelimeden 4 u rusca..rus emperyalizmi oldukca belirgin ki onlara duyulan ozlemde cabasi..ve hani her dilde bi ahenk olur -yani demek istedigim nasil almanca kaba,fransizca ic oksayici;gibi= azerice de rus ahenginde,ruscadan donusumlu bir cok ses var.. tabi bunlar o , 10 da 4 luk kisimin disinda.yanlissa soyleyin.hatta oyleki kullanmiyorlar bile dillerini sokakata heryerde rusca konusuluyor... anlisilacagi uzere iciniz aciyorsa benimde aciyor neden biliyor musunuz azerice yok, oluyor...tamamen turklukten asimile olmalari icin zamanin da kazakistan, ozbekistan , turkmeninstan bunlarada farkli karmasik bi gramer gosterilmis.. oyunun bi parcasi.. simdi dusunun bakalim kazakcayi
Benim kisisel fikrim su yonde. Azerice bir dil degildir, Azeri Turkcesi vardir ve bu da bir lehcedir. Zira Azeri Turkcesini belli kelimeler disinda hepimiz anlayabiliyoruz. Bakiniz:
Alıntı:
Azeri Türkçesi:
Anadolu Türkçesine yakınlığı ile bilinen Azeri Türkçesi de Oğuz dil grubundadır. "Azeri Türkleri"nin toplam nüfusu yaklaşık 23 milyon kadardır ve Azerilerin ancak 6,5 milyon kadarı Azerbaycan Cumhuriyeti'nde yaşarken yaklaşık 16 milyon Azeri,İran İslam Cumhuriyeti'nin kuzeyinde (Güney Azerbaycan), 330 bini Gürcistan'da ve 110 bini Ermenistan'da yaşamaktadır.
Bir de Wikipedia'dan buldugum Turkce'nin gecmisi ile ilgili bir paragraf var:
Alıntı:
Altay Dağları civarından kaynaklanan dil, onu kullanan göçebe kavimlerin doğuda Japonya'ya, batıda ise Avrupa'ya doğru hareketiyle yayılmıştır. Afganistan ve Batı Çin civarında Moğolca; Rusya, Güney ve Güneydoğu Çin bölgesinde Tunguz; eski Rusya ülkelerinden batıda Türkiye'ye, güneyde ise İran'a yayılan bir alanda ise Türki diller olarak değişmiştir. Güneyde bulunan başlıca Türki diller Türkçe, Azeri Türkçesi ve Türkmen Türkçesi'dir. Oğuz boylarının kullandığı Gagavuz lehçeleri ve İran kaynaklı Horasan lehçesi, Türkiye lehçesi ile birlikte bugünkü Türkçe'nin bölümlerini oluşturmaktadır.
* Altay dil ailesi
o Türkçe dil kolu
+ Güney dilleri
# Balkan Gagavuz Türkçesi (Türkiye ve Türklerin yaşadığı Avrupa ve Amerika kıtalarını bazı bölümleri)
# Gagavuz Türkçesi (Moldovya)
# Horasan Türkçesi (İran)
# Türkiye Türkçesi
# Azeri Türkçesi
# Kazak Türkçesi
# Türkmen Türkçesi
# Kırgız Türkçesi
# Özbek Türkçesi
# Tatar Türkçesi
# Uygur Türkçesi
Azerice'nin farklı bir dil olduğuna ben inanmıyorum. Çünkü dil araştırmaları yapmadan bile azeri türkülerini yada azeri televizyonlarını anlayabiliyorum. Yani Kazakça falan deseler belki ayrı bir olmaya başlamış derdim ama azericeyi ayrı bir dil kabul edemiyorum.
Evet çok fazla yabancı kelime var azericede ama Türkiye türkçesinde de en basitinden bir ingilizce sözlüğü açıp sadece A harfinden kelimelere baksak onlarca ingilizce kelime görürüz. Dillerin başka dillerden etkilenmesi normaldir. Yani çok önemli ölçüde anlayabildiğim bir dili ayrı bir dil olarak kabul edemem. Çünkü tıpkı azerice kadar ancak anlayabildiğim pek çok konuşma türü var Türkiye'de de. Mesela lazların konuşmasının da ancak azerice kadar anlayabiliyorum. Hatta onların da biraz farklı cümle yapısı var. Ama Türkçe değildir diyemeyiz.
Diğer arkadaşların dediği gibi ingilizce bile bölgesel olarak farklıdır. ABD ingilizcesindeki bir kelime neredeyse küfür anlamlı iken Britanya ingilizcesinde farklı anlamlıdır. Yada Avustralya ingilizcesi de biraz farklıdır. Azerice'nin de durumu bence böyle. Ayrı bir dil olarak kabul edilemez.
Herkesinde uzerine bastirdigi gibi lehçe ile şive ayri şeyler, o yuzden oy vermiyorum. Mesela Denizli şivesi vardir Istanbul şivesi vardir, cok benzer ama konusma tarzi degisiktir.
Mesela Turkce'de istedigi şive olsun "THY'nin 100 sefer sayili ucagi limanimiza inmistir." diye soyleriz. Azeri lehçesinde ise "THY'nin 100 sefer sayili ucagi limanimiza düşmüştür." diye soylenir.
Biraz konu disina cikayim.
Türkçe butun Orta Asya ve burada konusulan ortak dildir. Bir suru lehçeleri vardir. Anlasakta anlamasakta ayni dil ailesinden gelir. Finlandiya'daki Karaim Turklerinden Sibirya'daki Yakutsk'dan Cin'de Uygur (yani Dogu Turkestan)'a kadar.
Finlandiya, Bati Rusya, Polonya, Litvanya'da karaimlere kadar hepimiz ayni dilin lehçelerini konusuyoruz. Gerci Karaimler biraz daha karisik digerlerine gore. Yinede Discovery Channel'da izledim Ingilizcesini dinlemeden anlayabiliyordum cogunu.
Karaim Turkleri gecen yuzyilin baslarinda soykirima maruz kaldilar. Finlandiya'da kalanlarin sayisi 3bine kadar dusmustu en hatirladigim. Burada zaten yaziyor.
http://en.wikipedia.org/wiki/Crimean_Karaites
Siteleri biraz okursaniz Ruslarin nasil Turkce'yi yok etmeye calistigi yazmaktadir. Ozellikle Kazakistan'da ve birkac Orta Asya ulkesinde cok basarili oldular! 3nesile Rusca ogretip gercek lisanlarini unutturdular. Dis politikayi uygulamayi birak öyle birsey olmadigi icin onlarida kendimizden uzaklastirdik. Agabeylik tasliycagimiza hepimiz kardesiz deyip Ataturk'un uyarisini birazcik dinleseydik su anki durum cok daha fakli olurdu.
Ataturk'un '33 senesindeki mesaji assagidadir:
"Bu gün Sovyetler Birligi, dostumuzdur; komsumuzdur, müttefikimizdir. Bu dostluga ihtiyacimiz vardir. Fakat yarin ne olacagini kimse bu günden kestiremez. Tipki Osmanli gibi, tipki Avusturya-Macaristan gibi parçalanabilir, ufalabilir. Bugün elinde simsiki tuttugu milletler avuçlarindan kaçabilirler. Dünya yeni bir dengeye ulasabilir. Iste o zaman Türkiye ne yapacagini bilmelidir... Bizim bu dostumuzun idaresinde dili bir, inanci bir, özü bir kardeslerimiz vardir. Onlara sahip çikmaya hazir olmaliyiz. Hazir olmak yalniz o gunu susup beklemek degildir. Hazirlanmak lâzimdir. Milletler buna nasil hazirlanir? Manevi köprülerini saglam tutarak. Dil bir köprüdür... Inanç bir köprüdür...Tarih bir köprüdür... Köklerimize inmeli ve olaylarin böldügü tarihimizin içinde bütünlesmeliyiz. Onlarin bize yaklasmasini bekleyemeyiz. Bizim onlara yaklasmamiz gerekli..." M. Kemal ATATÜRK - EKIM 29, 1933
eger turkceden ayri bir dil olarak gormuyorsaniz tam bir turkce katliyamidir o zaman...gramerleri baska ulkelerden, dilin kulturu bile baska bi ulkeden.. koklu bi dil olduguna inanmiyorum, cunku her 10 kelimeden 4 u rusca..rus emperyalizmi oldukca belirgin ki onlara duyulan ozlemde cabasi..ve hani her dilde bi ahenk olur -yani demek istedigim nasil almanca kaba,fransizca ic oksayici;gibi= azerice de rus ahenginde,ruscadan donusumlu bir cok ses var.. tabi bunlar o , 10 da 4 luk kisimin disinda.yanlissa soyleyin.hatta oyleki kullanmiyorlar bile dillerini sokakata heryerde rusca konusuluyor... anlisilacagi uzere iciniz aciyorsa benimde aciyor neden biliyor musunuz azerice yok, oluyor...tamamen turklukten asimile olmalari icin zamanin da kazakistan, ozbekistan , turkmeninstan bunlarada farkli karmasik bi gramer gosterilmis.. oyunun bi parcasi.. simdi dusunun bakalim kazakcayi 
